Vrijwillig is niet vrijblijvend
Voor onze samenleving zijn vrijwilligers onmisbaar. Denk alleen maar aan de plaatselijke sportclubs, muziekverenigingen of allerhande evenementen die zonder inzet van vrijwilligers niet kunnen worden georganiseerd. Logisch dus dat ook veel besturen van organisaties door vrijwilligers worden gevormd.
Verantwoordelijkheid en risico’s
Ook een vrijwilligersbestuur heeft de verantwoordelijkheid naar de organisatie toe om deze behoorlijk te besturen. Deze organisatie kan onder andere de rechtsvorm van een vereniging of stichting hebben. Dit zijn zelfstandige rechtspersonen die in het rechtsverkeer door het bestuur worden vertegenwoordigd.
Besturen is dan ook niet geheel zonder risico’s. In het standaard voorbeeld dat de penningmeester er met de clubkas vandoor gaat is het bestuur daar richting de organisatie collectief voor aansprakelijk (interne aansprakelijkheid). Dat wil zeggen dat alle bestuursleden persoonlijk voor de volledige schade kunnen worden aangesproken. Deze hebben dat dan wel het recht hetgeen door hen betaald is intern te verhalen op de “dader”, maar die zal doorgaans de bekende kip zonder veren blijken te zijn.
Ook kan een bestuurder als er geen geld meer in kas is onder omstandigheden persoonlijk door derden worden aangesproken voor niet voldane schulden (externe aansprakelijkheid). Daarvoor is nodig dat de betreffende bestuurder een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Hiervan kan onder andere sprake zijn als een bestuurder al bij het sluiten van een contract redelijkerwijs moest weten dat de daaruit voortkomende verplichtingen niet konden worden nagekomen.
Wet bestuur en toezicht rechtspersonen
Met ingang van 1 juli jl. zijn de regels voor besturen van verenigingen en stichtingen aangescherpt door invoering van de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen. Alhoewel deze wet vooral bedoeld is voor grote organisaties, worden ook (de besturen van) kleine, niet-commerciële organisaties hierdoor geraakt. De nieuwe regels hebben onder andere betrekking op het besluitvormingsproces. Zo mag het niet meer voorkomen dat binnen een bestuur de ene bestuurder meer stemmen heeft dan de anderen. Dus de regel dat bij stakende stemmen de voorzitter beslist kan niet meer door de beugel. Daarnaast geldt de regel dat bij een tegenstrijdig belang (bijvoorbeeld de organisatie wil een pand van één van de bestuurders gaan huren), de bestuurder in kwestie niet aan de besluitvorming deelneemt.
Ook op het gebied van bestuurdersaansprakelijkheid kent de wet een belangrijke uitbreiding. Namelijk bij een faillissement kan de curator nu ook het bestuur van een vereniging of stichting collectief persoonlijk aansprakelijk stellen voor de overblijvende schulden. De curator zal dan wel moeten kunnen bewijzen dat (a) sprake is van onbehoorlijke taakuitoefening en (b) dat deze de belangrijkste oorzaak van het faillissement is.
Wat nu ?
Vrijwillig besturen is dus niet vrijblijvend.
Nu hoop ik niet dat deze bijdrage u ontmoedigt om als vrijwilliger bestuurswerk te doen. De samenleving kan namelijk niet zonder u(!). En het is ook niet nodig. De in de rechtspraak bekende gevallen waarin bestuurders met succes aansprakelijk zijn gesteld zijn niet ruimschoots voorhanden. Het gaat dan om situaties waarvan op het “boerenklompengevoel” de ongeoorloofdheid al wel duidelijk is. Daar komt bij dat u daar ook zelf invloed op heeft. Wees niet slechts een papieren bestuurder, maar denk en beslis actief mee. Als u anders dan uw medebestuursleden een besluit echt niet verantwoord vindt, schroom dan niet om op te stappen. Tenslotte; dring bij de organisatie aan op een verzekering voor bestuurdersaansprakelijkheid. Meer dan uw energie en vrije tijd voor het goede doel kan toch niet van u worden verlangd?
Dit artikel is ook verschenen in de rubriek Recht om de Hoek van de Barneveldse Krant op 13 oktober 2021.
